رابطه زخم بستر و پوشک بزرگسال چیست و چگونه می توان از آن پیشگیری کرد؟

دو مشکل اساسی که بسیاری از افراد سالمند یا افراد دارای برخی بیماری‌ها به صورت جدی با آن‌ها دست به گریبان هستند، زخم بستر و مسائل مربوط به پوشک بزرگسالان اند. سوال مطرح شده این است که رابطه زخم بستر و پوشک بزرگسال چیست؟ اما قبل از اینکه به این سوال پاسخ دهیم باید به خوبی با “زخم بستر” و همچنین پوشک بزرگسال آشنا شویم. چراکه دانستن انواع پوشک‌های بزرگسالان و نحوه استفاده صحیح و نحوه صحیح تعویض و زمان‌های لازم برای استفاده از آنها بسیار ضروری است. از طرف دیگر زخم‌های ناشی از زخم بستر هم قابل پیشگیری هستند.

تعریف زخم بستر

به طور خلاصه، زخم بستر یعنی ایجاد زخم در لایه سطحی پوستی یا در ادامه در دیگر لایه‌های بافت پوست و عضلات بدن که ناشی از فشار باشد. به عبارت دیگر اگر ناحیه‌ای از بدن به صورت مداوم تحت فشار قرار بگیرد، خون به آن محل نمی رسد و آن قسمت دچار مردگی یا به اصطلاح “نکروز” می شود.

افرادی که توانایی جا به جایی ندارند، کسانی که روی ویلچر می نشینند یا بیمارانی که برای مدت طولانی روی تخت می خوابند خصوصا اگر بی هوش باشند، در معرض زخم بستر هستند. چراکه ممکن است برای ساعات زیادی در یک حالت (پوزیشن) ثابت بمانند. ثابت ماندن در یک حالت فشار را روی قسمت خاصی از بدن زیاد می کند.

البته اگر قسمتی از بدن به طور مداوم در تماس با آلودگی یا میکروب باشد هم امکان ایجاد زخم وجود دارد. درست مثل حالتی که فرد از پوشک استفاده می کند و در زمان مناسب آن را عوض نمی کند.

افراد دارای دیابت، مشکلات گردش خون، تغذیه نامناسب و… ریسک بیشتری برای ابتلا به زخم بستر دارند. کسانی که از پوشک‌های کم کیفیت استفاده می کنند و از مراقبت صحیح در مورد پوشک بهره مند نیستند نیز احتمال ابتلا به زخم بستر را دارند. این مورد نشان دهنده رابطه زخم بستر و پوشک بزرگسال است.

علل ایجاد زخم بستر

اگر بخش خاصی از بدن بیش از 2 یا 3 ساعت تحت فشار قرار گیرد، بدون آنکه فشار از رویش برداشته شود، زخم بستر ایجاد می شود. در ابتدا آن محل قزمر رنگ و دردناک می شود. در ادامه نیز ممکن است کبود شود. اگر اهمیتی به زخم یا کاری برای کم کردن فشار صورت نگیرد، ممکن است زخم به عمق پوست برود و سبب ایجاد عفونت شود.

این نکته بسیار مهم است که هرچه زخم بستر شدید تر شود، درمان و بهبودش نیازمند زمان بیشتری است. این زمان ممکن است تا سال‌ها ادامه باشد و حتی شاید درنهایت مجبور به جراحی زخم شد. پس اهمیت دادن به این موضوع خصوصا در افراد دارای ریسک ابتلا بسیار مهم است.

محل‌ و اندام‌های شایع ایجاد زخم بستر:

• باسن
• پاشنه پا
• شانه‌ها
• پشت و کناره زانو‌ها
• پشت سر

افراد دارای ریسک زخم بستر

• کسانی که بیهوش یا بستری هستند.
• افرادی که حس درد در آنها کاهش یا از بین رفته است.
• افرادی که توانایی حرکت یا تکان خوردن ندارند.
• افراد دارای بیماری زمینه ای مثل دیابت یا اختلالات گردش خون و سوتغذیه

این افراد در صورت نداشتن تغذیه مناسب، تغییر حالت مداوم و مراقبت پوستی شانس زیادی برای دچار شدن به مشکل زخم بستر دارند.

علائم و مراحل زخم بستر

برای تشخیص و درمان راحت تر، علائم و شدت آن را به 4 مرحله تقسیم کرده اند:

• مرحله 1: پوست ناحیه در این مرحله قرمز رنگ و کمی گرم تر از نقاط اطراف می شود. ممکن است فرد احساس خارش، سوختگی یا درد نیز داشته باشد.
• مرحله 2: در این مرحله پوست آسیب دیده تر می شود. ممکن است تاول، زخم باز یا خراش در محل ایجاد شود. درد فرد نیز بیشتر است. همچنین ناحیه اطراف زخم دچار تغییر رنگ می شود.
• مرحله 3: به خاظر ایجاد آسیب در زیر سطح پوست، ناحیه زخم شکلی شبیه به دهانه آتشفشان پیدا می کند.
• مرحله 4: شدیدترین مرحله زخم بستر است که در آن زخم بسیار عمیق شده است. ممکن است استخوان، ماهیچه و تاندون‌ها نیز درگیر شوند. در این مرحله ریسک ایجاد عفونت بسیار بالا است.

پوشک بزرگسال چیست؟

برای دانستن نحوه پیشگیری از زخم بستر و درمان و همچنین رابطه زخم بستر و پوشک بزرگسال، باید اطلاعاتی در مورد پوشک بزرگسال نیز داشته باشیم.

پوشک بزرگسالان وظیفه جذب و نگهداری مدفوع و ادرار را در افراد بزرگسال دارد. در نوزادان نیز پوشک کاربرد دارد. اما به علت جثه بزرگتر و تفاوت ادرار و مدفوع بزرگسالان خصوصا از نظر حجم و مشکلات ایجاد کننده، پوشک بزرگسالان طراحی شده است.

از طرف دیگر پوشک بزرگسالان باید با زندگی افراد سازگاری داشته باشد، چراکه بزرگسالان برعکس نوزادان فعالیت‌های روزمره دیگری دارند. الزاما هم فردی که از پوشک بزرگسالان استفاده می کند، سالمند نیست. چراکه برخی بیماری‌های شایع مثل اسهال و ناتوانی‌های جسمانی سبب عدم کنترل در دفع مدفوع یا ادرار می شوند.

در کل پوشک بزرگسالان برای افرادی که با کاهش یا عدم کنترل در دفع مدفوع و ادرار خود مواجه هستند؛ یا به علت عدم توانایی حرکتی مانند افراد بیمار بستری (خصوصا در منزل) یا افرادی که مشکلات حرکتی دارند، استفاده می شود.

موارد استفاده از پوشک بزرگسال

• در مواردی که فرد توانایی کنترل ادرار و مدوفوع خود را ندارد.
• دمانس یا زوال عقل
• اسهال شدید
• سالمندان
• افراد بستری
• افراد دارای مشکلات حرکتی
• پس از انجام برخی عمل‌های جراحی

انواع پوشک بزرگسال

هم اکنون در بازار دو نوع پوشک بزرگسال وجود دارد. نوع چسبی و نوع شورتی. البته قابلیت‌ جذب و سایز هم دارای تنوع است. استفاده از پوشک مناسب و راحت در جلوگیری از زخم بستر نیز اهمیت دارد. شایان ذکر است، پد (نوار بهداشتی) بی اختیاری ادراری و پوشک استخری و نیز در بازار موجود است.

پوشک بزرگسال چسبی

این قبیل از پوشک‌ها با چسب به دور کمر یا باسن محکم می شوند. در افرادی که تنها مشکلات حرکتی دارند یا افرادی که دیگران از آن‌ها مراقبت می کنند، استفاده از آن‌ها شاید مناسب تر باشد. در واقع این نوع برای کسانی که کم تحرک تر یا بستری هستند، بیشتر استفاده می شود. تعویض این نوع پوشک هم بسیار ساده و سریع است. چسب دار بودن این نوع سبب می شود تا متناسب با اندازه دور کمر تنظیم شوند.

این نوع از پوشک ممکن است دارای نوع “روز” و “شب” باشند. نوع مخصوص روز، حجم کمتری را جذب می کنند و نوع شب برعکس.

پوشک بزرگسال شورتی

همانطور که از اسم این نوع از پوشک مشخص است، شکل آن مانند لباس زیر یا شورت است. از طرف دیگر افرادی که پرتحرک تر هستند یا دوست ندارند پوشیده شدن پوشک در آن‌ها مشخص باشد، می‌ توانند از این نوع استفاده کنند. چراکه مانند لباس زیر پوشیده می شود.

پد بی اختیاری ادراری

از نام آن نیز مشخص است که تنها برای افرادی که دچار بی اختیاری ادراری هستند، استفاده می شود. از طرف دیگر قدرت جذب آن‌ها نسبت به پوشک‌ها کمتر است.

پوشک استخری

لایه بیرونی این نوع پوشک‌ها ضد آب طراحی شده است. با این پوشک می توان از استخر استفاده کرد.

نکاتی در مورد خرید پوشک بزرگسال مناسب

تنوع محصول در زمینه پوشک بزرگسال زیاد است. به همین دلیل به راهنمای خرید پوشک بزرگسال نیاز خواهید داشت. می‌توان این نکات را در این خصوص مدنظر نگه داشت:

• سابز بندی پوشک‌ها متفاوت است. حتی ممکن است یک سایز خاص پوشک در برند‎‌های مختلف با اندازه‌‌های مختلف تولید شود. حتما جدول یا اطلاعات مربوط به سایز، در هر برند را چک کنید.
• پوشک‌ها ممکن است نوع زنانه و مردانه داشته باشن. از این مورد نیز اطمینان کسب کنید.
• قدرت جذب در پوشک‌ها متفاوت است. پوشکی را انتخاب کنید که قدرت جذب آن، مناسب باشد.
• جنس پوشک‌ها متفاوت است. مثلا پوشک‌های با جنس پلاستیکی قدرت جذب بیشتری دارند ولی سر و صدای بیشتری تولید می کنند و همچنین قدرت عبور هوا در آن‌ها کمتر است.
• پوشک‌هایی مناسب تر اند که نشت کمتری داشته باشند. نشت ادرار یا مدفوع به لایه سطحی و پوست در ایجاد زخم بستر و یا بعد از ایجاد زخم بستر، حائز اهمیت است.
• هیچ پوشکی نباید ایجاد حساسیت در فرد کند. از طرف دیگر باید اجازه عبور هوا را نیز بدهد. گردش هوا در پوشک برای جلوگیری از زخم بستر نیز مهم است.

رابطه زخم بستر و پوشک بزرگسال

استفاده از پوشک در بزرگسالان خود می تواند سبب بیماری شود. برای همین بهداشت پوشک و تعویض به موقع آن اهمیت زیادی دارد. برای مثال ممکن است سبب ایجاد عفونت کلیه و مجاری ادراری شود. زخم بستر هم یکی از مشکلات است.

اما در مورد رابطه با زخم بستر و پوشک بزرگسال، یکی از مهمترین علل، جریان هوا است. اگر به هر دلیلی گردش هوا در بین پوست و پوشک وجود نداشته باشد، با تجمع بیش از حد باکتری ریسک ابتلا به زخم بستر بیشتر می شود. به عنوان مثال برخی از پوشک‌های پلاستیکی کمتر جریان هوا را عبور می دهند.

دیر عوض کردن پوشک بزرگسالان، سبب می شود تا ادرار و مدفوع بیشتر در تماس با پوست باشند. با توجه به وجود انواع میکروب‌ها در ادرار و مدفوع، محیط برای افزایش شانس ابتلا به زخم بستر می شود.

برخی از پوشک‌ها سبب ایجاد حساسیت یا عرق سوز شدن می شوند. به یاد داشته باشید که هرگونه آسیب به پوست می تواند شانس ایجاد زخم بستر را بالا ببرد.

افزایش تعداد لایه‌ها (مثل استفاده از پوشک یا پد و…) بین پوست و محل خوابیدن یا نشستن طولانی در افزایش فشار بر روی بدن و ایجاد زخم بستر موثر است. هر چند در اکثر موارد چاره ای جز استفاده از پوشک بزرگسالان نیست. برای همین تغییر حالت، رعایت بهداشت پوشک و بدن باید در اولویت قرار گیرد.

درمان و پیشگیری زخم بستر و ارتباط زخم بستر و پوشک بزرگسال

زخم بستر از جمله مشکلاتی است که پیشگیری آن به شدت به صرفه تر از درمان آن است. چراکه درمان آن بسیار پر زحمت و زمان بر است. از طرف دیگر ایجاد چنین زخمی بر روی بدن فرد، به مشکلات فرد بیمار اضافه می کند. پس راه‌های پیشگیری آن بسیار ساده تر هستند.

پیشگیری و ارتباط زخم بستر و پوشک بزرگسال

• کاهش فشار روی بدن
  • تغییر حالت یا چرخش بدن به طرف دیگر برای بیماران و افراد خوابیده بر روی تخت، حداکثر هر 2 یا 3 ساعت.
  • جا به جا کردن وزن هر 15 دقیقه یا تغییر حالت در افراد یا بیمارانی که روی صندلی می نشینند حداکثر هر 1 ساعت.

• کاهش مالش یا کشیدن بدن روی تخت
  • به عنوان مثال پای خود را با کشیدن روی ملحفه یا رو تختی نخارانید.
  • بدن خود را روی ملحفه یا رو تختی نکشید. این موارد ممکن است سبب ایجاد ضایعه روی پوست شوند.

• استفاده صحیح از پوشک بزرگسال
  • پس از استفاده از پد یا پوشک، حتما محل را به خوبی تمیز کنید.
  • تعویض به موقع پوشک و جلوگیری از تماس طولانی مدت مدفوع و ادرار با پوست از طریق نشت از پوشک.

• مراقبت از پوست
  • خود فرد یا مراقب او، به طور مرتب پوست و محل‌هایی که ممکن است زخم بستر ایجاد شود را بررسی کند.
  • استفاده از مرطوب کننده‌ها برای جلوگیری از خشکی پوست.
  • تغذیه مناسب. خصوصا دریافت مقدار کافی پروتئین و مایعات.

درمان

• برداشتن فشار از روی محل و زخم.
• محافظت و بستن روی زخم با استفاده از گاز استریل یا دیگر وسایل.
• تمیز نگه داشتن زخم
• تغذیه مناسب
• دبریدمان زخم (برداشتن بافت‌های مرده، عفونی و آسیب دیده زخم و محل آسیب). این کار توسط پزشک، یا فرد آموزش دیده انجام می شود.
• پیوند پوست به بخش آسیب دیده.
• دارو درمانی مثل استفاده از آنتی بیوتیک.
• استفاده از دیگر روش‌های ترمیم زخم.

درمان زخم یکی از کار‌های تخصصی است. ترمیم و درمان چنین زخم‌هایی باید توسط پزشک یا فرد آموزش دیده اعم از پرستار یا کارشناس ترمیم زخم انجام شود.