فهرست مطالب
در این مقاله قصد دارم در مورد یکی دیگر از ابعاد مراقبت از بهداشت دهان و دندان صحبت کنم. دهانشویه چیست؟ مایعی که قادر است فضای دهان را از میکروب و باکتری پاک‌سازی کند و مشهورترین کارکرد آن، خوشبو کردن فوری دهان است. اما فواید و مضرات دهانشویه کدامند؟ آیا دهانشوی اثر درمانی دارد؟ آیا سرطان‌زا بودن دهانشویه حقیقت دارد؟ شخصاً قضاوت خاصی در مورد این مایع ندارم. مقاله‌ای که می‌خوانید حاصل مطالعاتی است که در این زمینه انجام دادم و سعی کردم به سوالات فوق در آن پاسخ بدهم.
نکات کلی در مورد فواید دهانشویه
در مقاله‌ای که اخیراً در مورد استفاده از نخ دندان نوشتم، توضیح دادم که روال صحیح مراقبت از بهداشت دهان و دندان، شامل چه کارهایی است. دو بار مسواک‌زدن در شبانه‌روز و حداقل یک بار نخ‌کشیدن دندان‌ها، جزو کارهایی است که باید هر روز برای مراقبت از سلامتی کلی بدن خود انجام دهید.
اما سوال این است که آیا استفاده از دهانشویه می‌تواند به‌عنوان جایگزین مسواک و نخ دندان باشد؟ قطعاً خیر. دهانشویه‌ها محلول‌هایی ضدعفونی‌کننده هستند که کار اصلی‌شان، خوشبوکردن موقتی دهان است. برخی از دهانشویه‌ها صرفاً خاصیت ضدعفونی‌کننده و برخی علاوه بر آن، خاصیت درمانی هم دارند.
البته اگر دچار بوی شدید و مزمن دهانی هستید، حتماً باید به دندان‌پزشک مراجعه کنید و علت اصلی را کشف نمایید. در این موارد، تنها، پایبندی به روتین مراقبت از بهداشت دهان و دندان یا استفاده از دهانشویه، کفایت نمی‌کند.
نکته‌ی حائز اهمیت دیگر این است که برخی از دهانشویه های حاوی فلوراید، از دندان‌ها در مقابل اسیدهای ناشی از پلاک محافظت می‌کنند. پلاک چیست؟ ماده‌ای بی‌رنگ که از ترکیب بقایای غذاها و نوشیدنی‌ها با باکتری‌های دهان تولید می‌شود و روی دندان و لثه مستقر می‌شود. اگر مرتباً این پلاک‌ها را با کمک مسواک و نخ دندان، پاک‌سازی نکنیم، منجر به ایجاد حفره و پوسیدگی در دندان‌ها خواهد شد.
نکاتی برای بهره‌مندی از حداکثر فواید دهانشویه
اگر می‌خواهید از این محلول‌های شست‌و‌شو استفاده کنید، نکات زیر را رعایت کنید:
رقیق‌کردن دهانشویه
هر محصولی که به بازار ارائه می‌شود دارای فرمول و غلظت مخصوص به خود است. بنابراین مهم‌ترین کار این است که برچسب دهانشویه خود را کاملاً بخوانید. ممکن است محلول شست‌و‌شوی شما نیاز به رقیق‌شدن داشته باشد. میزان مورد نیاز آب را حتماً به آن اضافه کنید.
اگر روی برچسب در مورد رقیق‌کردن دهانشویه چیزی نوشته نشده است، به آن آب اضافه نکنید. رقیق‌کردن این محصولات باعث می‌شود که غلظت مواد ضدعفونی‌کننده درون آن کاهش یابد و نتواند میکروب‌ها را از بین ببرد. بنابراین فایده‌ای برای شما نخواهد داشت.
دهانشویه، جایگزین نیست
مجدداً می‌خواهم روی این نکته مهم تاکید کنم. روزی 2 بار مسواک که تقریباً باید 2 دقیقه طول بکشد و نیز کشیدن نخ دندان، جزء کارهایی است که هر روز باید برای سلامتی دندان‌های خود انجام بدهید. هیچ دهانشویه‌ای نمی‌تواند کار مسواک و نخ دندان را برای شما انجام دهد. حتی اگر محلول مورد نظر را دندان‌پزشک برای شما تجویز کرده باشد.
مدت زمان استفاده از دهانشویه
یکی از مهم‌ترین نکته‌هایی که به اثربخشی دهانشویه کمک می‌کند این است که آن را به اندازه کافی در دهان خود بچرخانید. این اندازه معمولاً روی برچسب دهانشویه‌ی شما درج شده است. شما باید دهان خود را بین 30 ثانیه تا 1 دقیقه با محلول مورد نظر شست‌و‌شو دهید، سپس آن را بیرون بریزید.
فواید دهانشویه
برخی از دندانپزشکان معتقد هستند، دو بار مسواک‌زدن در روز با خمیردندان حاوی فلوراید و کشیدن نخ دندان، مراقبت لازم را از دندان شما به‌عمل می‌آورد. اما اگر دندان‌ها در آستانه‌ی پوسیدگی است، بهتر است از دهانشویه حاوی فلوراید نیز استفاده کنید. دهانشویه فواید مختلفی دارد که در این بخش قصد داریم به آن بپردازیم:
دهانشویه برای بوی بد دهان
دهانشویه فضای دهان را از باکتری‌ها پاک می‌کند بنابراین تنفس شما خوشبو و تازه خواهد شد. ممکن است در شرایطی باشید که فرصت مسواک‌کردن و نخ کشیدن نداشته باشید. یک راهکار مفید برای خوشبوشدن دهان در این وضعیت، استفاده از دهانشویه است.
رفع التهاب پس از جراحی در دهان
معمولاً دندانپزشکان برای رفع درد و تسکین التهاب پس از عمل‌های جراحی، دهانشویه‌های مخصوصی را تجویز می‌کنند. ممکن است شرایط شما به‌گونه‌ای باشد که اجازه استفاده از مسواک یا نخ دندان را نداشته باشید. بنابراین برای مراقبت از بهداشت دهان ناچار به استفاده از دهانشویه خواهید بود.
پیشگیری از ابتلا به برخی عوارض بارداری
بسیاری از زنان باردار در طول حاملگی یا بعد از زایمان دچار مشکلات مربوط به دهان و دندان می‌شوند. مسئله زمانی اهمیت پیدا می‌کند که یک خانم باردار مجاز به استفاده از بسیاری از داروها نیست. اگر در این دوران زیر نظر دندان‌پزشک از دهانشویه‌های ایمن استفاده کنید، خطر ابتلا به عفونت پیشرفته لثه یا بیماری پریودنتال بسیار کم خواهد شد. بنابراین از یک عامل ایجاد زایمان زودرس، پیشگیری می‌شود.
دوران بارداری از حساسیت ویژه‌ای برخوردار است. شما با استفاده صحیح از دهانشویه می‌توانید جلوی ورود بسیاری از عوامل بیماری‌زا به جریان خون خود را بگیرید و از این طریق سلامتی جنین تامین خواهد شد.
مبارزه با میکروب‌ها و باکتری‌ها
همان‌طور که قبلاً اشاره شد، دهانشویه خاصیت ضدعفونی دارد. بنابراین می‌تواند با باکتری‌ها و میکروب‌های موجود در دهان مبارزه کند و از این طریق شانس پوسیدگی دندان را کاهش دهد. مسواک زدن و نخ کشیدن، این باکتری‌ها را از جای خود حرکت می‌دهد اما قادر به کشتن آن‌ها نیست. دهانشویه در واقع مانند تیر خلاص عمل می‌کند.
درمان آفت دهان با کمک دهانشویه
حتماً تاکنون به این زخم دردناک دچار شده‌اید. در این صورت، استفاده منظم از دهانشویه، می‌تواند آفت موجود در دهان را ظرف چند روز بهبود دهد.
تأثیر دهانشویه بر تغییر رنگ دندان
فرمولاسیون موجود در بعضی از دهانشویه‌ها قادر است لک‌‌های دندان را پاک نموده و ظاهر سفید‌تری به دندان‌های شما بدهد.
فواید دهانشویه برای جوش صورت
بعضی از انواع دهانشوی دارای الکل و روغن‌های گیاهی هستند. این ترکیبات خاصیت ضد‌میکروبی دارند بنابراین می‌توانند جوش های صورت را از بین ببرند. اگر دچار جوش صورت هستید، مراحل زیر را با دقت انجام دهید:
- ابتدا با یک شوینده‌ی ملایم تمام پوست صورت را از آلودگی‌ها پاک کنید.
- حالا یک گلوله‌ی پنبه‌ای آرایشی بردارید و چند قطره دهانشویه روی آن بریزید.
- محل جوش را با پنبه به‌آرامی ماساژ دهید و حدود 20 دقیقه صبر کنید.
- پس از این زمان با آب سرد، صورتتان را بشویید.
- دقت کنید که از مقدار کمی دهانشویه استفاده کنید چون باعث خشکی پوست شما می‌شود.
- بعد از شست‌و‌شو، به صورت خود مرطوب‌کننده بمالید.
- اگر جوش کوچکی را روی صورت خود مشاهده کردید، می‌توانید از کمی خمیردندان برای کنترل و درمان آن استفاده کنید. خمیر دندان حاوی ترکیباتی است که هم التهاب را کاهش می‌دهند و هم از گسترش جوش جلوگیری می‌کنند.
نکاتی که باید حین استفاده از دهانشویه مراعات کنید
- برچسب روی بطری یا دستور پزشک را دقیق بخوانید تا بدانید که به چه مقدار دهانشویه احتیاج دارید.
- لب‌ها را کاملاً ببندید و مایع را با شدت در همه جای دهان بچرخانید.
- از ورود محلول به گلو یا مری و کلاً قورت‌دادن آن خودداری کنید. دهانشویه حاوی فلوراید است که نوعی سم برای بدن محسوب می‌شود. اگر کودک شما نیز از این مایع برای شست‌و‌شو استفاده می‌کند آموزش لازم را در این زمینه به او ارائه بدهید.
بعد از اینکه تمام مراحل قبلی را به‌درستی اجرا کردید، دهانشویه را به بیرون تف کنید. بعد از این کار، حداقل 30 دقیقه:
- چیزی نخورید،
- چیزی ننوشید،
- سیگار نکشید.
رعایت این موارد باعث می‌شود که فلوراید موجود در دهانشویه اثر مطلوب خود را بر باکتری‌ها بگذارد.
عوارض مصرف دهان شویه
خب تا اینجای مطلب با فواید دهانشویه و نکات مربوط به استعمال آن آشنا شدیم. حالا نوبت این است که در مورد عوارض و معایب آن صحبت کنیم.
دهانشویه صورت مسئله را پاک می‌کند
یکی از مهم‌ترین مضرات دهان شوی سرپوش گذاشتن روی مشکلات بهداشتی و سلامتی مربوط به دهان و دندان است. مثلاً بوی بد دهان حتماً دلایل مهمی دارد. ممکن است دچار پوسیدگی دندان یا عفونت لثه باشید. استفاده از دهانشویه علائم هشدار را از بین می‌برد و باعث می‌شود شما متوجه سیگنال‌های بدن خود نشوید. ممکن است زمانی از مشکل اطلاع پیدا کنید که کار از کار گذشته است.
مضرات دهانشویه الکلی و سرطان دهان
یکی از جنجالی‌ترین عوارض این ماده، ارتباط آن با ایجاد سرطان دهان است. این موضوع از سال 1970 تاکنون مطرح شده و هنوز شواهد قطعی و محکمی در راستای تکذیب یا تایید آن در دست نیست. برخی متخصصین بر این باورند که دهانشویه الکلی اثرات مخربی روی بافت نرم دهان دارد و منجر به ایجاد سرطان دهان می‌شود.
تحریک زخم و آفت موجود در دهان
تجربه‌ی بعضی از افراد این است که استفاده از دهانشوی، زخم‌ها و آفت دهان را درمان می‌کند. در بخش مربوط به فوائد به این نکته اشاره کردیم. در مورد برخی از افراد دیگر، دقیقاً برعکس است و الکل موجود در این مایع، باعث تحریک و سوزش بیشتر زخم و آفت دهان می‌شود.
مضرات دهانشویه و ایجاد لک روی دندان
ممکن است در اثر استفاده از دهانشویه، دندان‌های شما لکه‌دار شوند. دلیل این اتفاق، به رنگ‌های سنگینی مربوط است که در ساخت این ماده به‌کار می‌رود. البته تجربه‌ی برخی افراد کاملاً برعکس است و استفاده منظم از دهانشوی باعث سفید‌شدن دندان‌های آن‌ها شده است.
وجود سدیم در دهانشویه
برخی افراد به دلیل مشکلات مربوط به سلامتی، رژیم غذایی کم‌سدیم دارند. از طرفی، از سدیم در ساخت اغلب دهانشویه‌ها استفاده می‌شود. بنابراین استفاده از آن توسط افراد مذکور می‌تواند مشکل‌ساز شود.
از بین رفتن باکتری‌های مفید
همان‌طور که در ابتدای مقاله گفته شد، دهانشویه خاصیت ضدعفونی و ضدباکتری دارد. نکته مهمی که باید به آن اشاره کنیم این است که علاوه بر باکتری‌های مضر، باکتری‌های مفید نیز در دهان ما زندگی می‌کنند. آن‌ها یک سد دفاعی برای مبارزه با عوامل بیماری‌زا به‌شمار می‌روند. استفاده از دهانشویه، با از بین بردن باکتری‌های خوب، این سد دفاعی را ضعیف می‌کند و منجر به ضعف سیستم ایمنی خواهد شد.
مضرات دهانشویه فلوراید
فلوراید برای استحکام مینای دندان و جلوگیری از پوسیدگی، بسیار مفید است. در عین حال، یک ماده سمی نیز به‌شمار می‌رود و درصد استفاده از آن در محصولات بهداشتی بسیار مهم است. اما بعضی از افراد نسبت به این ماده دچار حساسیت هستند.
اگر پس از استفاده از دهانشویه فلوراید متوجه تغییر رنگ یا ظاهر دندان خود شدید، فوراً به پزشک مراجعه نمایید. اگر باردار هستید یا دوران شیردهی را می‌گذرانید، برای استفاده از دهانشویه با پزشک مشورت کنید.
عوراض خوردن دهانشویه
اگر حجم زیادی از دهانشویه را بنوشید دچار مشکلات پزشکی شدید خواهید شد. البته این شدت به حجم دهانشویه‌ای که بلعیده‌اید، مرتبط است. این ماده تعادل اسید و باز بدن را به هم می‌زند. عوراض خوردن دهانشویه عبارتند از:
- مسمومیت ناشی از مصرف الکل
- نابینایی
- کما
- مرگ
پاسخ به سوالات متداول در زمینه فواید دهانشویه
اگر دندان درد شما ناشی از عفونت باشد، شست‌و‌شوی دهان با یک دهانشوی ضدعفونی‌کننده، می‌تواند درد را متوقف کند.
استفاده مکرر از دهانشویه برای بهداشت دهان و دندان ممکن است خطر ابتلا به سرطان دهان و زبان را افزایش دهد.
خیر. بسیاری از دهانشویه‌ها حاوی فلوراید هستند. ماده‌ای که برای اثربخشی نیاز به زمان دارد. اگر فوراً دهان خود را بشویید، فلوراید از بین خواهد رفت.
