فهرست مطالب
در این مقاله قصد داریم به نقش اختلالات هورمونی در رشد موهای زائد بپردازیم. زیاد شدن موها در صورت و بدن خانم‌ها تبدیل به پدیده‌ای رایج شده است. تقریباً در تمام علت‌های ایجاد‌کننده‌ی این موها، پای اختلالات هورمونی در میان است. یعنی در یک جمله می‌توان گفت که زیاد شدن هورمون‌های مردانه در بدن خانم‌ها، ریشه‌ی بروز موهای زاند است. اما علت چیست؟ چرا در بدن یک خانم، هورمون مردانه زیاد می‌شود؟ علم هنوز پاسخ مشخصی برای این سوال ندارد. من در این مقاله به علائم این اختلال، علت‌های احتمالی، روش‌های درمانی و نکات مربوط به لیزر موهای زائد پرداخته‌ام. در پایان نیز علاوه بر پاسخ به تعداد زیادی از سوالات متداول در این زمینه، توضیح دادم که چگونه در 7 گام برای همیشه از شر موهای زائد خلاص شوید؟
نشانه‌هایی که به شما می‌گوید موی زائد دارید
توجه به این نشانه‌ها می‌تواند علت دقیق رشد موهای زائد را در نواحی مختلف بدن مشخص کند. بنابراین در زمینه‌ی درمان موهای زائد، شانس موفقیت، بیشتر خواهد شد.
- قاعدگی غیرمنظم یا شخصی که کلاً پریود نمی‌شود.
- صدای بم و مردانه
- وجود آکنه در صورت یا بدن
- افزایش توده عضلانی
- کاهش سایز سینه
- اضافه وزن و چاقی
- کلیتوریس بزرگ شده
- پوست چرب
- ریزش مو
علت رشد موی زائد در بدن زنان
بسیاری از زنانِ مبتلا به موی زائد، دارای سطوح بالایی از هورمون‌های جنسی مردانه هستند که با عنوان آندروژن شناخته می‌شوند. به زبان ساده نقش اختلالات هورمونی در رشد موهای زائد بسیار پررنگ است. اما علت بروز این اختلال چیست؟ چرا باید در بدن یک زن، ترشح هورمون‌های مردانه افزایش یابد؟ در ادامه به فهرستی از این عوامل اشاره می‌کنیم:
یک: سندرم تخمدان پلی کیستیک
شایع‌ترین دلیل رشد موهای زائد در بدن، وجود همین بیماری است. در واقع نمی‌توان سندرم تخمدان پلی کیستیک را عامل ایجاد اختلالات هورمونی دانست. بلکه خود این مشکل، در اثر عدم تعادل هورمون‌ها در بدن به‌وجود می‌آید. در اثر این بیماری کیست در تخمدان شکل می‌گیرد. در واقع علم پزشکی هنوز به ریشه‌ی اصلی اختلالات هورمونی و افزایش هورمون‌های مردانه در بدن زنان پی نبرده است.
دو: سندرم کوشینگ
اگر بدن برای مدت طولانی کورتیزول بیش‌از‌حد تولید کند، شخص دچار سندرم کوشینگ خواهد شد. پس می‌بینید که در این عامل هم نقش اختلالات هورمونی در رشد موهای زائد چشمگیر است. جالب است که مطالعات، شانس ابتلای زنان را به این بیماری بیشتر نشان داده است. جالب‌تر اینکه دلیل اصلی این اختلال هورمونی نیز چندان مشخص نیست!
سه: هیپرپلازی مادرزادی آدرنال
خب، تلفظ اسم این بیماری هم کمی سخت است اما حتماً متوجه شده‌اید که یک نقص ژنتیکی است. یکی از نتایج این مشکل، اختلالات هورمونی و افزایش آندروژن در بدن است. بنابراین زنان مبتلا، دارای صفات مردانه می‌شوند. درست است که ریشه‌ی اصلی این بیماری مشخص است اما باز هم نقش اصلی در ایجاد موهای زائد، به اختلالات هورمونی مربوط می‌شود.
چهار: تومورهایی که در تخمدان ها و غدد فوق کلیوی رشد می‌کنند
البته این عامل بسیار نادر است. برخی از تحقیقات علمی نشان داده است که تومورهای فوق‌الذکر با افزایش آندروژن‌ها در بدن و ایجاد اختلالات هورمونی، رشد موهای زائد را رقم می‌زنند. البته همان‌طور که گفتم، این عامل بسیار نادر است. پس فوراً دچار نگرانی نشوید.
پنج: مصرف برخی از داروها
برخی از داروها ممکن است باعث رشد موهای زائد شوند. اگر شما از این دسته هستید، یعنی اخیراً با مصرف یک دارو، متوجه رشد موهای زائد در بدن خود شدید، حتماً مسئله را به پزشک خود اطلاع دهید. در ادامه به فهرست برخی از این داروها اشاره می‌کنیم:
- داروهای ضد‌روان‌پریشی
- داروهایی درمان بیماری کورتیکواستروئید
- داروهای ضد‌تشنج
- برخی از داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی
- داروهای هورمونی، مانند تستوسترون
- به علاوه برخی از داروهایی که الگوی تولید هورمون را تغییر می‌دهند.
اگر فولیکول‌های موی زنان به طور غیرعادی به هورمون‌های مردانه حساس باشد، رشد موهای زائد نیز ممکن است رخ دهد.
در نهایت پزشکان هنوز دلیل اصلی بروز اختلالات هورمونی و رشد موهای زائد را کشف نکرده‌اند. در بسیاری از موارد، علت دقیق رشد موهای زائد در زنان هرگز مشخص نمی شود.
آیا شما در معرض خطر رشد موهای زائد هستید؟
عواملی وجود دارد که شانس اختلالات هورمونی و در نتیجه رشد موهای زائد را در بدن افراد افزایش می‌دهد. از جمله:
- ژنتیک – همان‌طور که در قسمت علل رشد موی زائد اشاره کردم، ممکن است این مسئله ناشی از یک نقص ژنتیکی و مادرزادی باشد.
- نژاد یا قومیت – گروه‌های قومی خاصی مانند زنان خاورمیانه، آسیای جنوبی و مدیترانه در معرض خطر ابتلا به رشد موی زائد هستند.
- یائسگی
روش‌های درمانی برای موهای زائد
لازم است که افراد در درمان این مسئله دو رویکرد مختلف را اتخاذ کنند. مراجعه به پزشک و بررسی تخصص موهای زائد را در اولویت خود قرار دهید. پس از اینکه پزشک شما را معاینه کرد و با انجام آزمایش و سونوگرافی، علل بروز موهای زائد تشخیص داده شد، درمان دارویی یا رفتاری خود را شروع کنید. در مرحله‌ی بعد سراغ رویکرد دوم بروید یعنی برداشتن موها از سطح صورت و بدن با روش‌های مختلف مثل لیزر. در این بخش من در مورد هر دو رویکرد مفصل‌تر صحبت می‌کنم:
یک: مراجعه به پزشک و تشخیص علت رشد موهای زائد
پزشک با توجه به شرح‌حال مراجعه‌کننده، چرخه قاعدگی را بررسی می‌کند. اگر فرد دارای الگوی منظمی از دوره‌های قاعدگی باشد، احتمالاً رشد موهای زائد یک علت ژنتیکی یا ارثی دارد.
اگر قاعدگی همیشه نامنظم بوده است، احتمالاً شخص مبتلا به تخمدان پلی کیستیک است.
اما اگر رشد موهای زائد و بی‌نظمی در قاعدگی اخیراً شروع شده باشد و نیز اگر پریود، از دست رفته است، ممکن است وضعیت جدی‌تری رخ داده باشد. در این شرایط، آزمایش‌هایی برای بررسی تومور تخمدان، غدد فوق کلیوی و نیز غده هیپوفیز در دستور کار قرار می‌گیرد.
در بعضی افراد کلسترول و قند بالای خون، باعث ابتلا به موهای زائد می‌شود.
در موارد موهای زائد بسیار خفیف، که در آن هیچ علامت دیگری حاکی از تولید بیش از حد هورمون‌های آندروژن نیست، آزمایش‌های بیشتر ضرورتی ندارد.
دو: داروهایی که اختلالات هورمونی و رشد موهای زائد را درمان می‌کنند
پس از مراجعه به پزشک و تشخیص علت بیماری، برخی از داروها، نقش اختلالات هورمونی در رشد موهای زائد را کنترل می‌کنند:
- قرص های ضد بارداری می توانند تولید آندروژن را کاهش دهند.
- داروهای ضد آندروژن مانند آلداکتون (اسپیرونولاکتون) و پروسکار (فیناستراید) توانایی و تاثیر هورمون‌های آندروژنی را بر بدن کاهش می‌هند. البته درمان، فرایندی وقت‌گیر است. ممکن است بین سه تا شش ماه طول بکشد تا داروها اثر کنند. اگر در حین مصرف این داروها، باردار شوید، احتمال بروز نقص‌های مادرزادی در جنین بالا است. بنابراین در دوره مصرف، به‌صورت جدی از بارداری پیشگیری کنید.
- وانیکا (افلورنیتین) یک کرم موضعی است که می‌تواند برای کند کردن رشد مو استفاده شود. البته موهای موجود را از بین نمی‌برد. شما می‌توانید از آن برای پوست صورت و چانه استفاده کنید.
سه: راه‌حل‌های رفتاری برای رفع موهای زائد
اگر علت دقیق رشد موهای زائد مشخص شود، پزشک داروهای لازم را تجویز می‌کند. مثلاً اگر شخص دچار قند بالای خون است و انسولین زیادی در بدنش ترشح می‌شود، با کاهش سطح انسولین، رشد موهای زائد متوقف خواهد شد. در صورتی که شخص به دلیل چاقی و شاخص توده بدنی بالا، مبتلا به موهای زائد شده باشد، به احتمال زیاد، یک برنامه کاهش وزن و ورزش در دستور کار قرار خواهد گرفت.
چهار: برداشتن موهای زائد با روش‌های مختلف
پس از اینکه علت اصلی مشکل مشخص شد و راهکار درمانی به شخص ارائه شد، وقت آن است که با روش‌های کوتاه‌مدت یا بلند‌مدت، به فکر از بین بردن موهای موجود باشید. چرا که درمان‌های پزشکی، این موها را از بین نمی‌برند. وجود موهای ضخیم در صورت زنان نیز، چندان خوشایند نیست و ممکن است روی تعاملات اجتماعی شخص اثر منفی بگذارد.
خیلی از افراد بدون ریشه‌یابی مسئله، به‌سراغ اقداماتی نظیر الکترولیز یا لیزر می‌روند. به همین دلیل در اغلب موارد، پس از مدتی شاهد رشد مجدد موهای زائد خود هستند. چرا این اتفاق می‌افتد؟ چون ریشه‌ی این اتفاق تشخیص داده نشده و درمان نشده است و دوباره عود خواهد کرد. در این قسمت به روش‌های مختلف برداشتن و پاک کردن موهای زائد از سطح پوست صورت می‌پردازیم:
اصلاح موهای صورت
یک روش ایمن و آسان است که از قدیم در میان زنان رایج بوده است. اما چند مشکل دارد: اولاً باید کلی صبر کنید که موهای زائد کاملاً خارج شوند و در این مدت، ظاهری ناخوشایند به صورت شما می‌دهند. در ثانی، بعد از چند روز دوباره شاهد رشد موها خواهید بود. مسئله بعدی این است که هر بار به حجم و ضخامت آن‌ها افزوده می‌شود. بنابراین این روش هیچ فایده خاصی ندارد و تنها ممکن است یکی دو روز شما را از شر موهای زائد خلاص کند.
اپیلاسیون یا کندن دانه دانه موها با موچین
این روش هم با روش قبلی فرق چندانی ندارد. دردناک‌تر است اما ممکن است کمی در رشد مجدد موها تاخیر ایجاد کند. اگر پوست حساسی داشته باشید، احتمالاً تا مدتی صورت شما قرمز خواهد ماند.
استفاده از مواد موبر
کرم‌ها و مواد شیمیایی می‌توانند موها را از بدن پاک کنند، اما ممکن است پوست را تحریک نمایند. یک روز قبل از امتحان یک موبر جدید، آن را روی دست خود تست کنید. اگر متوجه واکنش نامطلوبی نشدید، از این ماده برای دفع موهای زائد استفاده نمایید.
الکترولیز
در این روش با استفاده از یک سوزن، جریان ضعیفی از انرژی الکتریکی به ریشه مو وارد می‌شود و آن را برای همیشه می‌سوزاند. الکترولیز معمولاً گران است و زمان زیادی می‌برد چون فقط تعداد محدودی از ریشه‌ها را می‌توان در یک جلسه سوزاند.
لیزر موهای زائد
از پرتو لیزر برای آسیب رساندن به فولیکول مو استفاده می‌شود. در اثر این کار موها دچار ریزش می‌شوند. این روش هم وقت‌گیر و پرهزینه است و ریشه مو ممکن است مجدداً رشد کند. البته لیزر موهای زائد در خانه نیز امکان‌پذیر است. قبل از خرید دستگاه های مخصوص به متخصص پوست مراجعه کنید. این لیزرهای خانگی برای همه مناسب نیستند.
الکترولیز و لیزر موهای زائد فقط باید توسط متخصصان دارای مجوز پزشکی انجام شود. موقع انتخاب این روش حتماً این مسئله را مدنظر قرار دهید.
7 گام برای رفع همیشگی موهای زائد
اگر قصد دارید که به‌صورت جدی و ریشه‌ای این مشکل را حل کنید، این گام‌ها را بردارید:
- به پزشک مراجعه کنید و اگر لازم است مصرف دارو را شروع کنید.
- پس از دوره درمان با یکی از روش‌های برداشتن موهای زائد، موهای موجود را حذف کنید.
- احتمالاً دچار اضافه وزن هستید، یک برنامه غذایی متعادل و سالم را برای تمام عمر انتخاب کنید.
- ورزش منظم را به زندگی خود اضافه کنید.
- آیا زنانگی خود را انکار می‌کنید؟ آیا مجبور هستید ساعت‌ها بیرون از خانه کار کنید؟ آیا مجبور به پذیرش نقش‌های مردانه هستید؟ روی این مسئله کار کنید. انرژی‌های زنانه خود را بازیابی کنید. برقصید. به طبیعت بروید. مثبت‌اندیشی را در خود تقویت کنید و شادتر زندگی کنید.
- علاوه بر ورزش و بازیابی انرژی‌های زنانه، سایر روش‌های مدیریت استرس را یاد بگیرید. مثل مدیتیشن و تمرینات ذهن آگاهی.
- باور کنید که مسئله برای همیشه حل خواهد شد.
پاسخ به سوالات متداول در زمینه نقش اختلالات هورمونی در رشد موهای زائد
پزشک عمومی
متخصص پوست
متخصص غدد
متخصص زنان و زایمان
متخصص تغذیه
این وضعیت که اغلب با بلوغ شروع می‌شود، باعث عدم تعادل هورمون‌های جنسی است. به‌تدریج و با گذشت سال‌ها، این اختلالات منجر به رشد موهای زائد، پریودهای نامنظم، چاقی، ناباروری و گاهی اوقات کیست‌های متعدد روی تخمدان‌ها می‌شود.
این پدیده به دلیل زیاد شدن هورمون‌های مردانه یا همان آندروژن‌ها در بدن یا صورت زنان رخ می‌دهد.
اگر موهای صورت یا بدن شما بیشتر از چیزی است که باید باشد، راه‌های مختلفی برای از بین بردن آن‌ها وجود دارد که توضیح مفصل آن در متن مقاله موجود است. به‌صورت خلاصه:
مراجعه به پزشک متخصص و تشخیص علت اختلالات هورمونی
استفاده از داروها
کاهش وزن، اگر وزن کم کنید، بدن شما هورمون‌های مردانه کمتری تولید می‌کند.
استفاده از روش‌هایی مانند اصلاح، کرم‌های موبر، الکترولیز و لیزر برای حذف موهای موجود.
در هر وعده غذایی به اندازه کافی پروتئین بخورید. مصرف مقدار کافی پروتئین بسیار مهم است. به ورزش منظم بپردازید. از مصرف شکر و کربوهیدرات‌های تصفیه شده خودداری کنید. استرس خود را مدیریت نمایید. چربی‌های سالم مصرف کنید. در خوردن غذا متعادل باشید، نه پرخوری کنید و نه رژیم‌های کم‌کالری بگیرید. چای سبز بنوشید.
مطالعات نشان داده‌اند که نوشیدن انواع چای (گرم یا سرد) ممکن است به بهبود علائم اختلالات هورمونی کمک کند. به عنوان مثال، چای نعناع دارای اثرات ضد آندروژن است و می‌تواند رشد موهای زائد را کاهش دهد.
گیاه مرزنجوش نیز، به بازگرداندن تعادل هورمونی و تنظیم چرخه قاعدگی مشهور است.
